andravida.gr

Το νομισματοκοπείο της Πελοποννήσου

Το παρακάτω κείμενο προέρχεται από μετάφραση γραπτών του Γερμανού μελετητή Ουίλλιαμ Μίλλερ.

Περί τά μές της ὁδοῦ Πατρών καί Ὀλυμπίας προέχει εἰς τό κυανοῦν Ἰόνιον πέλαγος εὐρύ ἀκροτηριον. Ἐν δέ τό μέσω τοῦ ἀκρωτηρίου.τούτου ὑψοῦται ἐκ τῶν ἀρωματωδῶν χαραδρῶν λόφος ἔχων τό σχῆμα τῶν ἐπιχωριαζουσων ἐν τή περιοδη ἐκείνη χερσαίων χελωνῶν, ἐξ ὧν τό ἀκρωτήριο ὀνομαζετο ἐν τή ἀρχαιοτητι Χελωνάτας. Ἐπί δέ τῆς κυρτῆς ράχεως τοῦ χελωνοσχήμου ὑψώματος ἵστανται τά μεγαλοπρεπῆ ἐρείπια μεγάλου τιμαριωτικοῦ κάστρου. Τοῦτο εἰνε τό Clermon ἤ Χλεμούτσι, τό πρωτεῦον φρούριον, εἱρκτή καί νομισματοκοπεῖον τῆς φραγκοκρατουμένης Ἀχαΐας.

Μικρός σιδηρόδρομος, οὐ εἴμεθα σχεδόν οἱ μόνοι ἐπιβαται, ἐπειδή δέν ἔχει ἀκόμη ἀρχίσει ἡ ἐποχή τῶν λουτρῶν, παραλαμβάνει ἠμας ἐκ Γλαρεντζας, ἄλλοτε μέν μεγάλης πεφημησμένης ἐν τῷ ἐμπορικῶ κόσμω, νῦν δέ μικροῦ χωρίου ἁλιέων. Ἐνταύθα, ὁπού ποτέ ἡ γαλλική τῶν Παρισίων ἐλαλειτο καθημερινῶς ὑπό τῶν νεοτέρων υἱῶν τῆς Γαλλίας, ἡ ξενοδόχος ἠμων, ὑπερήφανος ἐπί τή γνωσει τῆς γλώσσης ταύτης, ἐπαρθεισα ἐν τή ὑπηρεσία Ἀμερικανουχειροποδιστου τῶν Ἀθηνῶν, ἐξέφραζε πικρά παράπονα ἐπί τῷ ὅτι αὐδε μία ψιχή ἐνόει οὐδέ καν λέξιν γαλλικήν. Ἀλλ’ εἶχεν ὅμως ἀκούσει τούς ἁλιεῖς ποιουμένους λόγον περί τοῦ μεγάλου παρελθόντοε τῆς Γλαρέντζας ἕνεκα τῆς μεγίστης ἐν Ἑλλάδι ἔμμονης τῆς παραδόσεως, καί εἰχεν ἀόριστον τινά ἰδέαν, ὅτι τά ἐρείπια τά ἐπί τῆς ἀπορρωγος παρά τήν θάλασσαν ἠσᾶν πότε μικροσκοπικόν Λονδινων, ὁπού οἱ ἔμποροι πεντός ἔθνους ἀντήλλασσον τήν ἐμπολην αὐτῶν σμφώνως πρός τά ἰδιάζοντα ἐν τή πόλει σταθμά καί μέτρα καί ἔκλειον τάς συμφωνίας αὐτῶν εἰς τά ἐκεῖνα τορνέσια τά κοπρόμενα ἐπί ἕνα εἰωνα καί πλέον ἐν τῷ εὕρει κάστρω τῷ ἐπί τῆς ράχεως τοῦ χελωνοσχήμου λόφου.

Βεβυθισμένα ἐν μέσω χρυσανθέμων καί ἀσφοδέλου κεῖνται ἅπαντα ἐκεῖνα τά ἐρείπια τῆς μεσαιωνικῆς Γλαρέντζας, τῆς πόλεως ἐκείνης, ἤτις σμφώνως πρός ἀμφίβολον διήγησιν, ἤν ἀσμένως θά ἠδύνατο τίς νά παραδεχθῆ, ἔδωκε τό ὄνομα αὐτῆς εἰς τόν πρῶτον Ἀγγλον δούκα τῆς Κλαρεντίας. Ἀλλ’ ὅπως καί νά ἔχωσι τά περί τούτου τοῦ ζητήματος, γινώσκομεν, ὅτι κατά τοῶν δέκατον τέταρτον αἰώνα οἵ μεγάλοι Φλωρεντινοι τραπεζιται ἐθεώρουν τό ἐν Γλαρέντζα ὑποκατάστημα αὐτῶν ὡς ἴσον πρός τό ἐν Λονδίνω, ὅτι ἐν τῷ βραδέως νῦν ἀναζωογονουμένω τουτω λιμένι, ὅπου ἑλληνικόν ἀτμοπλοῖον προσορμίζεται κατά τόν πρός τήν Ζάκυνθον διάπλουν. Ὁ Βοκάκκιος ἔθηκε τήν σκηνήν ἑνός τῶν διηγηματίων αὐτοῦ καί ὅτι πᾶς τίς, εἴτε ἡγεμών, εἴτα τραπεζίτης, εἴτε ἔμπορος, ἐρχόμενος ἐκ τῆς Ἰταλίας εἰς τήν Πελοπόννησον, ἐπάτει τό πρῶτον ἐν Ἑλλάδι ἐν τῷ γραφικῶ ἐκείνω τοπίω, ὅπερ ἠτο ἐνδεδειγμένον ὕπ΄θ τῆς φύσεως ὡς ἡ ἀποβάθρα τῶν κταπλεόντων ἐκ τῆς «Εὐρώπης». Ἐδῶ, ὅπου κτίριον ἠρειπωμένον μετά παραθύρου ὀξυκορύφου ἐγείρεται ἐκ τιυ ἀφοδελου λειμῶνος, ἠτο ἴσως ἡ περιώνυμος ἐκκλησία τῶν Μινωριτων τοῦ Ἁγίου Γραγκίσκου, ἐν ἡ συνήρχοντο τά συνέδρια

1. Ἐδημοσιεύθη ἐν τῷ «Ἐωθινω Ταχυδρόμω» (The Morning Post) τῆς 27 Μαΐου (9 Ἰουνίου) 1908

της γαλλικῆς ἡγεμονίας τῆς Ἀχαΐας, ἤς ὁ ἄλλοτε καμαρωτός ὄροφος ἀπήχησεν ἀλληλοδιαδόχως τήν εὔηχον λατινικήν τῶν μέσων αἰώνων καί τήν ρωμαντικῶν δημώδη γαλλικήν τῶν βασιλικῶν κελευσμάτων ὁσάκις βασιλεύς τίς της

Νεαπόλεως εὐηρεστειτο ναποστείλη νέον ἡγεμόνα ἡ βασιλικόν ἐπίτροπον, ὅπως διοικήση τούς μᾶλλον ἤ ἧττον πιστούς βαρώνους τῆς Πελοποννήσου. Ἐν δέ τῷ ἱερῶ τῆς ἐκκλησίας ταύτης ἦτο ἐναποτεθειμένον τό Εὐαγγέλιον, ἐγ’ οὐ ὁ νεωστί ἐρχόμενος ὤμνυε νά τηρήση τά ἔθιμα τῆς χώρας καί τάς προνομίας τῶν εὐπατρίδων αὐτῆς.

Οὐχί μακράν ἄπ΄ αὐτῆς ἐν τή μακρά ὑπογείω βυζαντιακή ἐκκλησία πλησίον της θαλάσσης προσηυχήθη βεβαίως ὁ τελευταῖος αὐτοκράτωρ τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ὁ ἠρωϊκός Κωνσταντῖνος Παλαιολόγος, ὄτε κατά τάς εὐτυχεῖς ἡμέρας τῆς ἐν Ἀχαία ἀρχῆς αὐτοῦ ἔλαβεν ὡς προίκα τῆς Ἰταλῆς συζύγου τό ἀρχαῖον φράγκικον κάστρον τῆς Γλαρέντζας, οὐ τά ἐρείπια καλύπτουσιν ἀκόμη σήμερον τάς ἀπορρώγας τάς ὑπερκειμένας τῆς παραλίας. Καί ὁ ἔτι δέ σωζόμενος πυλῶν, ὅστις σήμερον οὐδαμόσε ἄγει, εἶνε πιθανῶς αὐτός ἐκεῖνος, πρό τοῦ ὁποίου ἐρρίφθη εἰς τόν λαόν ἡ κεφαλή τοῦ ἀπερισκέπτου μέν ἐκείνου, ἀλλά ρομαντικοῦ τυχοδιώκτου, τοῦ διαδόχου της Μαϊορικῆς Φερδινάρδου, ὅτ΄ ἐφονεύθη ματαίως ἀποπειραθεῖς νά γείνη κύριος της Πελοποννήσου διά τῆς ἐν τῷ τερπνῶ δρυμώνι τῆς Μανωλάδας συγκροτηθείσης μάχης. Ἐδῶ τότε ἐπί τοῦ ἐρημικοῦ τούτου βράχου τοῦ μεταξύ γλαυκῶν ὑδάτων τοῦ Ἰονίου καί τῶν χιονοσκεπῶν ὀρέων τῆς Πελοποννήσου συνηντῶντο πάντα τά μεγάλα ἔθνη τῶν μέσων αἰώνων, ἰσχυρογνώμονες ἔμποροι ἐκ Βενετίας καί τῆς ἀντιπάλου αὐτῆς Γενούης, Φραγκισκανοί μοναχοί ἐκ τοῦ μακράν κειμένου Ἀσσισίου, Καταλώνιοι κομπορρήμονες, Γάλλοι εὐπατρίδαι, οἱ Βυζαντινοί δεσπόται, οἱ νεαροί γόνοι τῆς Ἀννονίας (Hainault) καί τῆς Σαβαυδίας. Ἐνταύθα ἐπίσημοι νομομαθεῖς συνεδρίαζον, ὅπως κρίνωσι περί ἀμφισβητησίμων ἄρθρων τοῦ φεουδαλικοῦ κώδικος συμφώνως πρός τά «Συνήθεια τῆς Ρωμανίας». Ἐνταύθα πλούσιοι πολίται ἀφηροῦντο τά περισσά αὐτῶν κέρδη, ὅπως παράσχωσιν ἐνιαύσια ὠφελήματαεις εὐνοουμένους τῆς αὐλῆς ἤ λύτρα αἰχμαλώτων βαρώνων, ὄτε ὁ Ἀραγώνιος ναύαρχος εὐρίσκετο προςωρμισμένος ἐν τῷ λιμένι.

Ἔπειτα ἡμέραν τινά ὁ τελευταῖος Κωνσταντῖνος κατέστρεψε πόλιν, ἤν δέν ἠδύνατο νά ὑπερασπισθῆ ἄν μή αὔτη περιέπιπτεν εἰς τινά διαβαίνοντα ἐχθρόν, καί ἡ πτῶσις τῆς Γλαρέντζας, τῆς ἀγορᾶς αὐτῆς τῆς Πελοποννήσου, ἦτο προάγγελος τῆς ἁλώσεως τῆς Κωνσταντινουπόλεως. Ὀλίγα ἐρείπια, λαμπρά θέσις καί ἀμφίβολος προσωνυμία τοῦ Ἄγγλου δοῦκος εἶνε τά μόνα λείψανα τῆς παρελθούσης ἐκείνης αἴγλης.

Ἠμισειαν ὥραν μακαρν τῆς Γλαρεντζας, ἐν τινι πτυχή τοῦ λόφου, κεῖται κεκρυμμενον ἐντός ἐλαιοδενρδων ἀρχαῖον μοναστηριον, φέρων τοονομα τοῦ αὐτοκρατορικοῦ ἀνακτόρου τῆς Κωνσταντινουπόλεως, τῶν περιωνύμων Βλαχερνων. Δεκατεσσάρες μοναχοί, ἀπάντε ἐκ πΠελοποννησου ἐχουσιν ἀκλεξει τόν ἐπίγειον τοῦτον παράδεισον, κείμενον οὐχί τελείως ἐν μέσω τῷ κοσμῶ, ἀλλ’ οὐδέ τελείως ἐκτός αὐτοῦ, ἐπειδή γειτονεύει ἡ τέ θάλασσα καί ὁ σιδηρόδρομος, καίτοι ὁ ὀφθαλμός δέν γθανει μέχρις αὐτῶν. Οἱ μοναχοί καί οἱ ἀγρόται τῆς περχιψώρου ἠσαν συνηγμενοι ἐν τή ἐκκλησία ὀτε ἐφθασαμεν, ὥστε ἐπροφθάσαμεν νά παρατηρησωμεν ἀνενόχλητοι τά μεσαιωνικά λείψανα τοῦ κτιρίου, ὄθ ἡ ἱστορία εἰνε τῶν ἀλύτων αἰνυγματων τῆς Πελοποννήσου. Τίς ἠτο ὁ ἄγνωστος «κάτοικος ἐν Βενετία», οὐ ὁ θυρεός καί ὁ ἀναρριχώμενος λέων εἰνε προσηλωμένος ἐπί τοῦ τοίχου τῆς αὐλῆς; Τίνες ἠσαν οἱ τρεῖς Γάλλοι σταυροφόροι, ὧν αἵ μορφαί, ἐχόντων ὑπερηφάνους φραγκικούς μύστακας καί φερόντων κράνη μετ’ ἐπιπέδων καλυμμάτων τῆς ρινός. προσβλέπουσιν ἠμας τολμητως ἀπό τοῦ ὑπέρθυρου τῆς δυτικῆς πύλης τῆς ἐκκλησίας; Πόθεν ἦλθαν ὁ λαμπρός κένταυρος ὁ κόσμων τήν κόγχην τῆς αὐλῆς; Τίνα ἀπομιμνησκουσιν οἱ τρεῖς διηνθισμενοι σταυρό, ὁ λέων καί ὁ μελιταῖος σταυρός ἐπί τοῦ τοίχου τῆς ἐκκλησίας; Καί ὑπέρ πάντα τά ἀλλά τίτνος ἠτο ὁ τάφος ἐν τῷ νάρθηκι, τάφος κενός καί ἀκάλυπτος πρό ἠμισεως αἰῶνος, ἀλλ’ ἔπειτα κλεισθεῖς διά πλακός λιθίνης ὑπό τοῦ εὐσεβοῦς ἡγουμένου πιστεύοντος, ὅτι κεαί ταφῆ μέγας τίς ἀνήρ, ἴσως ἡγεμών τίς ἡ ἐπιχώριος παράδοσις, ταῦτα πάντα ἐνδεικνύουσι τήν λατινικήν καταφωφήν τοῦ ὡραίου τούτου ἱεροῦ. Ἄν, ἀκολουθοῦντες τήν γνώμην τοῦ σές Ρέννελ Ρόδ1, παραδεσθωμεν, ὅτι τάφος οὗτος ἐτο ὁ τοῦ Λατίνου αὐτοκράτορος Κωνσταντινουπόλεως Ροβέρτου, ὅστις ἀπέθανεν ἐν Ἑλλάδι, δυνάμεθα νά εἰκασωμεν, ὅτι αἵ τρεῖς κεφαλαί εἰνε εἰ τῶν τριῶν πρώτων ἡγεμόνων τῆς Ἀχαιας, οἵτινες ἐταφησαν ἐν Ἀνδραβίδα, κειμένη ἐν ἀποστάσει ὀλίγων μόνον χιλιομέτρων. Ἐν τοαύτη περιπτώσει αὐτή ἠτο ἡ κοινοβιακή ἐκκλησία τῆς Γλαρέντζας, καί ἐνταύθα, μεταξύ τῶν ἐλαιοδένδρων καί τῶν κυπαρίσσων, ἐθάπτοντο πιθανῶς οἱ Βενετοί πρόξενοι καί οἱ πλούσιοι ἔμποροι τοῦ πολυκινήτου τούτου λιμένος. Ἀτυχῶς, καθ’ ἅ εἶπεν εἰς ἠμας εἰς τῶν μοναχῶν, τά ἔγγραφά της μονῆς μετά καί τοῦ τότε ἡγουμένου, τοῦ φύλακος αὐτῆς, ἀπωλέσθησαν κατά τινά τρικυμίαν ἔξωθέν της Ζακύνθου ἐπί τῆς ἐπαναστάσεως, ὀτε ὁ ἀπό τῶν Τούρκων κίνδυνος ἠνάγκασε τούς μοναχούς νά ζητήσωσιν ἄσυλον ὑπό τήν ἀγγλικήν σημαίαν ἐν τή πλησιεστάτη τῶν Ἰονίων νήσων.

Ἱππασία μίας καί ἠμισειας ὥρας ἠγαμεν ἠμας ἀπό τῆς ἡσύχου ταύτης μονῆς εἰς τήν ἔξοδον τοῦ Χλουμουτσίου. Οἱ Γάλλοι κατακτηταί ὀρθῶς ὠνόμασαν τό γρούριον τοῦτο Chermount, ἐπειδή ἀπό τῶν ἐπάλξεων αὐτοῦ ἡ θέα εἰνε ἀνοικτή κατά πάσαν τάς διευθύνσεις. Ἐντεῦθεν ἐν ἀρχαίαις ἡμέραις ὁ φράγκος φρουρός ἠδύνατο νά παρακολουθήση τόν κόμιτα τῆς Κεφαλληνίας διαπεραιούμενον ἐκ τῶν νήσων αὐτοῦ, ὅπως παράστη εἰς τήν ὑψηλήν κούρτην ἐν Γλαρέντζα ἤ ἐν Ἀνδραβίδα. Ἐκεῖθεν ἠδύνατο νά φρυκτωρήση διά πυρσῶν εἰς τό φραγκικόν κάστρον Beauvoir, τό ἐγειρόμενον καί σήμερον ἔτι ὕπερθεν τοῦ Κατακώλου. Πρό τῶν ποδῶν αὐτοῦ κεῖται τό εὔφορον πεδίον τῆς Ἤλιδος, τότε μέν πληρούμενον ὑπό τῶν ἐπαύλεων τῶν Γάλλων καί νῦν δ’ἔτι ποικιλλόμενον ὑπό τηε γαλλικῆς πρωτευούσης Ἀνδραβίδας καί τῆς προφανῶς γαλλικῆς πόλεως Γαστούνης ἤ Gastogne. Ἐν τῷ βάθει ἔκλειε τόν ὁρίζοντα σειρά χιονοσκεπῶν ὀρέων, πρός βορρᾶν δέ τό γλαυκόν περίγραμμα τῆς ἀκαρνανικῆς παραλίας ἐδήλου τό ἀκρότατον ὅριον τῆς γαλλικῆς ἀρχῆς. Οὐδέν λοιπόν ἄπορον, ὅτι ὁ δεύτερος Βιλλαρδουίνος ἐνταύθα ἔκτισε τό μέγα αὐτοῦ κάστρον.

1. Rennel Rodd, σήμερον πρέσβυς τῆς Ἀγγλίας ἐν Ρώμη, γράψας δίτομον συγγραφήν περί τῆς ἐν Ἑλλάδι γραφκοκρατίας.

«Ἀπανθρωπότερος τοῦ Φαραώ», καθ’ἅ ἔγραφεν ὁ Πάπας, ἔκτισεν αὐτό ἐκ τῶν προσόδων τῶν δημευθέντων τιμαρίων του λατινικού κλήρου, ὅστις δέν ἠθέλησε νά βοηθήση αὐτόν κατά τόν ἀγώνα ἐναντίον τῶν Ἑλλήνων, καί δυνάμεθα ἴσως νά ἐξηγήσωμεν τό ἄτεχνόν της κατασκευῆς αὐτοῦ ἐκ τῆς σπουδῆς μεθ’ἤς οἰκοδομήθη. Τρία ἔτη ἤρκεσαν, ὅπως ἐπιτεθῆ τό ὀχυρώτατον τῶν κάστρων τῆς Πελοποννήσου ἐπί τῆς ράχεως τοῦ χελωνόσχημου λόφου, καί ἔκτοτε ἐπί δύο αἰώνας τό Χλουμούτσι ἦτο τό ἰσχυρότατόν της ἁλύσεως τῶν φρουρίων τῶν καλυπτόντων τήν χερσονῆσον. Ἐκεῖ ἐπί ἑκατόν ἔτη καί ὑθπερέκεινα τό νομισματοκοπεῖον ἔκοπτε τά νομίσματα τά φέροντα τήν περίεργον ἐκείνην ἀναπαράστασιν τοῦ κάστρου τοῦ Ἁγίου Μαρτίνου τοῦ ἐν Τουρανικῶ, (Tours), ἐξ οὐ προῆλθε τό ἰταλικόν ὄνομα τοῦ Χλουμουτσίου Castel Tornese. Ἐνταύθα, ἐν τινι τῶν ἠρημωμένων δωματίων, ὅπου οἱ μέλανες χοῖροι τοῦ γείτονος χωρίου εἶνε ἐξηπλωμένοι ὑπό τόν ἥλιον, ἀπέθανε ὁ Βυζαντινός ἐκεῖνος στρατηγός, ὅστις εἶχε τολμήσει νά διαμφισβητήση τήν ἀρχήν τῆς Πελοποννήσου πρός τόν τρίτον Βιλλαρδουίνον. Ἐνταύθα κατά παράδοξόν της τύχης μεταστροφήν ἀπέθανεν ὡς αἰχμάλωτος τῶν ὑπερφίαλων βαρώνων τοῦ Μορέως ἡ δέσποινα Μαργαρίτα, ἡ δύσμοιρος θυγατήρ τοῦ ἰσχυροῦ ἐκείνου ἡγεμόνος. Ἐνταύθα κατά τά τελευταία ἔτη πρός τῆς τῶν Τούρκων κατακτήσεως τῆς Πελοποννήσου ἐτήκετο καθειργμένος ὁ τελευταῖος ἡγεμών τοῦ Μορέως, ὡς αἰχμάλωτος τῶν Ἑλλήνων. Αἵ εὐρεῖαι αὖται στοαί, ὁ ἄλλοτε διά τοιχογραφιῶν κεκοσμημένος εὐκτήριος οὗτος οἶκος, μετά τοῦ ἀκόμη σωζόμενου χοροῦ αὐτοῦ ὑπῆρξαν δίς μέν ἡ μερίς ἡγεμονίδων τῆς Ἀχαίας καί ἅπαξ ἡ ἕδρα Βυζαντινοῦ αὐτοκράτορος αὐτοῦ του τελευταίου Κωνσταντίνου. Παρά τά ρήγματα τά προξενηθέντα ὑπό τῶν πυροβόλων τοῦ Ἰβραίμ πρό ἐγδοήκοντα ἐτῶν πλεῖστα λείψανα σωζόμενα ἔτι ἀφηγοῦνται εἰς ἠμᾶς τήν παρελθοῦσαν ἱστορίαν τοῦ Χλουμουτσίου. Ὁ τέ ἐξωτερικός περ’ἰβολος τῶν τειχῶν μετά τῶν καταπακτῶν αὐτοῦ καί ἡ ἐπιβλητική σκοπιά ἵστανται ἀκόμα ὄρθια. Ἔνιοι τῶν στρογγύλων πύργων ἀντέστησαν εἰς τάς ἐπηρείας τῶν πυροβόλων καί τῶν αἰώνων, καί ἡ μεγάλη καμαρωτή στοά, ἤτις περιβάλλει ἐκ τοῦ πλησίον τό ἐνδότερον κάστρον, διασώζει τάς παραστάδας παρά τοῦ τοίχου αὐτῆς. Ἀλλ’ αἵ κλίμακες, αἵ ἄλλοτε λειαινόμεναι ὑπό τῶν πατημάτων τῶν θωρακοφόρων μαχητών, φέρουσι σήμερον τάπητα ἐξ ἀνθέων τοῦ ἀγροῦ, ὁ ὄροφος τοῦ ἐκκλησιδρίου ἔχει καταπέσει ἐντός αὐτοῦ καί κορῶναι περιπτανται περί τά νῦν ἠρηπωμένας ἐπάλξεις, ἐφ’ ὧν ἀλληλοδιαδόχως ἐκυμάτιζεν ὁ ἀγκυλωτός σταυρός (croix ancree) τῶν Βιλλαρδουίνων ἡγεμόνων, οἱ κρίνοι τῶν Βουρώνων καί ὁ δικέφαλος ἀετός τοῦ Βυζαντίου.